Κρίσεις Πανικού: Τι Είναι, Πώς Εμφανίζονται και Πώς Αντιμετωπίζονται

Αυτό που ο περισσότερος κόσμος αποκαλεί «κρίση πανικού» — μια αιφνίδια, έντονη εμπειρία άγχους ή φόβου — περιγράφεται επιστημονικά στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5) ως Διαταραχή Πανικού (Panic Disorder) με κωδικό 300.01 (F41.0).

Η διαταραχή αυτή χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενες, απρόβλεπτες κρίσεις πανικού, που δεν συνδέονται απαραίτητα με συγκεκριμένη κατάσταση ή εξωτερικό ερέθισμα. Πρόκειται για αιφνίδια ξεσπάσματα έντονου φόβου και άγχους, που συνοδεύονται από σοβαρά σωματικά και γνωστικά συμπτώματα όπως:

• ταχυκαρδία,
• ζαλάδα ή αίσθημα λιποθυμίας,
• αίσθημα πνιγμονής,
• ιδρώτας, τρόμος,
• φόβος απώλειας ελέγχου, θανάτου ή «τρέλας».

Κατά τη διάρκεια μιας κρίσης, πολλοί άνθρωποι βιώνουν συμπτώματα αποπραγματοποίησης ή αποπροσωποποίησης:

• Αποπραγματοποίηση: η αίσθηση ότι ο κόσμος γύρω σου φαίνεται ψεύτικος, μακρινός ή σαν να μην σε αφορά άμεσα. Σαν να παρακολουθείς τη ζωή σου από απόσταση, χωρίς να συμμετέχεις.
• Αποπροσωποποίηση: η εμπειρία ότι είσαι αποκομμένος από τον εαυτό σου, σαν να βλέπεις τον εαυτό σου απέξω ή να μην αναγνωρίζεις τις κινήσεις και τις αντιδράσεις σου ως δικές σου.

Αυτές οι εμπειρίες είναι συχνές σε περιόδους έντονου στρες ή κρίσεων πανικού και δεν σημαίνουν ότι «χάνεις το μυαλό σου». Είναι αντιδράσεις του νευρικού συστήματος στην υπερδιέγερση και μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά με θεραπευτική υποστήριξη.

Πότε εμφανίζονται οι κρίσεις πανικού;

Οι κρίσεις πανικού μπορούν να συμβούν ξαφνικά, ακόμη και χωρίς να υπάρχει εμφανής λόγος. Συχνά σχετίζονται με προηγούμενες δύσκολες ή τραυματικές εμπειρίες, άγχος για προσωπικές σχέσεις, θάνατο αγαπημένων προσώπων ή συναισθηματική παραμέληση.

Κάποιες φορές, το ερέθισμα που ενεργοποιεί την κρίση δεν είναι συνειδητά αναγνωρίσιμο, γεγονός που ενισχύει το αίσθημα τρόμου και αβεβαιότητας.

Ποιοι άνθρωποι επηρεάζονται περισσότερο;

Η κρίση πανικού αφορά περίπου το 5% του πληθυσμού, με υψηλότερη συχνότητα στις γυναίκες ηλικίας 20–35 ετών.

Οι κρίσεις πανικού εμφανίζονται συχνότερα σε άτομα που έχουν προδιάθεση στο άγχος ή έχουν ιστορικό ψυχοσωματικών συμπτωμάτων. Ο φόβος της επόμενης κρίσης συχνά οδηγεί στην αποφυγή συγκεκριμένων χώρων ή καταστάσεων, που θεωρούνται «επικίνδυνες».

Τι μπορεί να προκαλέσει κρίση πανικού;

• Έντονο άγχος από δύσκολες εμπειρίες ή απώλειες
• Διαταραγμένες προσωπικές ή επαγγελματικές σχέσεις
• Τραυματικές εμπειρίες (σωματική ή συναισθηματική κακοποίηση)
• Παρατεταμένη ψυχολογική πίεση ή εξουθένωση

Επιπτώσεις στην καθημερινότητα

Αν δεν αναγνωριστούν έγκαιρα, οι κρίσεις πανικού μπορεί:

• να οδηγήσουν σε κοινωνική απόσυρση και απομόνωση,
• να συνδεθούν με κατάθλιψη ή χρήση ουσιών (ιδιαίτερα σε εφήβους),
• να επηρεάσουν σοβαρά την ποιότητα ζωής και τη λειτουργικότητα του ατόμου.

Τι συμβαίνει στο σώμα κατά την κρίση;

• Γρήγορη και ρηχή αναπνοή
• Έντονη ζάλη ή αίσθημα απώλειας ελέγχου
• Σφίξιμο στο στήθος, ταχυκαρδία
• Ναυτία, στομαχικές κράμπες ή τάση για εμετό
• Ιδρώτας, μυϊκή ένταση, τρέμουλο
• Αδυναμία συγκέντρωσης ή αποπροσανατολισμός

Τρόποι αντιμετώπισης σε μια κρίση (πρώτες βοήθειες):

Ακολουθούν πρακτικά βήματα που μπορούν να εφαρμοστούν τη στιγμή μιας κρίσης πανικού. Στόχος τους είναι η αποκατάσταση του ελέγχου και η ρύθμιση των σωματικών αντιδράσεων του άγχους:

1. Υπενθύμισε στον εαυτό σου ότι η κρίση θα περάσει – Η επίγνωση ότι πρόκειται για προσωρινό επεισόδιο μειώνει την ένταση του φόβου και βοηθά να αποφύγεις την καταστροφολογία.
2. Εστίασε στην αναπνοή σου – Οι βαθιές και αργές αναπνοές ηρεμούν το νευρικό σύστημα και περιορίζουν την υπεροξυγόνωση, η οποία επιδεινώνει τη ζάλη και το σφίξιμο.
3. Μέθοδος 5-4-3-2-1 («Γείωση στο παρόν»): Ενεργοποιεί τις αισθήσεις και σε επαναφέρει στο εδώ και τώρα, διακόπτοντας τη ροή των τρομακτικών σκέψεων.
    Αν δεν ξέρετε πώς να εφαρμόσετε αυτή την τεχνική, μπορείτε να διαβάσετε Πρόληψης & Αντιμετώπισης Κρίσεων Πανικού (Με τεχνικές προσαρμοσμένες στη φύση και τα χαρακτηριστικά της κάθε κρίσης) όπου εξηγώ βήμα-βήμα πώς να την κάνετε με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα.
4. Χρησιμοποίησε φράσεις ηρεμίας – Επαναλαμβάνοντας λέξεις όπως «είμαι ασφαλής» ή «θα περάσει», επηρεάζεις τον εσωτερικό σου διάλογο και μειώνεις το άγχος.
5. Κάνε ήπια άσκηση ή μια βόλτα – Η ήπια κινητική δραστηριότητα βοηθά στη διοχέτευση της έντασης και διευκολύνει την εκφόρτιση της υπερέντασης.
6. Μυϊκή χαλάρωση – Η σταδιακή σύσφιγξη και χαλάρωση των μυών μειώνει την ένταση στο σώμα και στέλνει σήμα στο νευρικό σύστημα ότι δεν απειλείσαι.
7. Φαντάσου το «ασφαλές» σου μέρος – Η χρήση θετικών νοερών εικόνων μπορεί να αντισταθμίσει τον φόβο και να επαναφέρει αίσθημα ασφάλειας.
8. Άσκηση με το αλφάβητο – Το να βρεις λέξεις ή εικόνες για κάθε γράμμα αποσπά την προσοχή από τον φόβο και δραστηριοποιεί το γνωστικό μέρος του εγκεφάλου, μειώνοντας την ένταση του συναισθήματος.

Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία (ΓΣΘ) θεωρείται η πιο αποτελεσματική θεραπευτική προσέγγιση. Μέσα από αυτήν:

• αναγνωρίζονται οι αυτόματες σκέψεις και τα μοτίβα αποφυγής,
• ο θεραπευόμενος εκπαιδεύεται σε τεχνικές ρύθμισης άγχους και επανεκτίμησης κινδύνου,
• μειώνεται η εξάρτηση από αποφυγές και ενισχύεται η αυτοπεποίθηση.

Σε κάποιες περιπτώσεις συνίσταται συνδυασμός με φαρμακευτική αγωγή, έπειτα από αξιολόγηση.

Στο γραφείο μου, η προσέγγιση που ακολουθώ βασίζεται σε εξατομικευμένη θεραπευτική φροντίδα, βασισμένη σε επιστημονικά τεκμηριωμένες μεθόδους, με στόχο τη μακροχρόνια βελτίωση και ανακούφιση από τα συμπτώματα.

Πότε να αναζητήσετε επαγγελματική βοήθεια

Εάν οι κρίσεις:

• εμφανίζονται συχνά,
• περιορίζουν την καθημερινότητα,
• προκαλούν απομόνωση, χρήση ουσιών ή έντονη κατάθλιψη, τότε είναι σημαντικό να απευθυνθείτε σε επαγγελματία ψυχικής υγείας για έγκαιρη αξιολόγηση και παρέμβαση.

Στο επόμενο άρθρο μου, μπορείτε να διαβάσετε αναλυτικά γιατί επανεμφανίζονται οι κρίσεις πανικού και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί αυτό θεραπευτικά και αποτελεσματικά, σε βάθος.

 Κλείστε ραντεβού σήμερα και κάντε το πρώτο βήμα προς μια ζωή με λιγότερο φόβο και περισσότερο έλεγχο.
 Είμαι εδώ για να σας υποστηρίξω.

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

• Clark, D. M. (1999). Anxiety disorders: Why they persist and how to treat them. Behaviour Research and Therapy, 37(Suppl 1), S5-S27.
• Craske, M. G., & Barlow, D. H. (2007). Panic disorder and agoraphobia. In D. H. Barlow (Ed.), Clinical Handbook of Psychological Disorders (4th ed., pp. 1-64).
• American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.