Άγχος ή οδηγίες επιβίωσης;
Υπάρχει μια κατάσταση που πολλοί ονομάζουν «άγχος».
Όμως συχνά δεν είναι απλώς άγχος—είναι μια οδηγία που μας δίνει το ίδιο μας το σώμα:
«Επιβίωσε. Όπως μπορείς. Μην αισθάνεσαι. Το πιο σημαντικό είναι να μην αισθάνεσαι».
Γιατί καταπιέζουμε τα συναισθήματά μας;
Σύμφωνα με τον Donald Winnicott, ο άνθρωπος γίνεται νευρωτικός και αγχώδης όταν αναγκάζεται να επιλέξει ανάμεσα στα συναισθήματα και στην αποδοχή.
Ως παιδιά, έχουμε ανάγκη να νιώθουμε ότι μας αγαπούν και μας αποδέχονται. Αν όμως αντιληφθούμε ότι τα αληθινά μας συναισθήματα δεν γίνονται αποδεκτά, τότε ασυνείδητα μαθαίνουμε να τα κρύβουμε.
Αυτό συμβαίνει όταν δίπλα μας δεν υπήρξε ένας ενήλικας που να ακούει τους φόβους μας, χωρίς να υποτιμά τον πόνο μας ή χωρίς να απομακρύνεται όταν κλαίμε.
Για να είμαστε λοιπόν αρεστοί στους άλλους, καταπιέζουμε τα αυθεντικά μας συναισθήματα. Έτσι, ο ψυχισμός μας δημιουργεί έναν μηχανισμό επιβίωσης.
Αυτή η «οδηγία επιβίωσης» κάποτε μας βοήθησε. Σήμερα, όμως, μπορεί να αποτελεί εμπόδιο στη ζωή μας, ειδικά όταν συνεχίζουμε να αγνοούμε ή να μην εκφράζουμε αυτό που πραγματικά νιώθουμε.
Το άγχος δεν εμφανίζεται από το πουθενά· είναι ένα καμπανάκι που χτυπά όταν νιώθουμε απειλή. Με άλλα λόγια, είναι το σώμα μας που μας καλεί να στραφούμε μέσα μας και να ξαναβρούμε εκείνα τα συναισθήματα που κάποτε αφήσαμε στην άκρη.
Πώς το σώμα εκφράζει τα εγκλωβισμένα συναισθήματα;
Το σώμα μπλοκάρει την αναπνοή και αγνοεί «περιττές» αισθήσεις, ειδικά αν κάποιος σε έκανε να νιώθεις ντροπή ή σου είπε ότι είσαι «υπερευαίσθητος». Η ψυχή μαθαίνει να αποσυνδέεται, δημιουργώντας ένα μυϊκό κέλυφος, σύμφωνα με τον Wilhelm Reich.
Τα συναισθήματα ψάχνουν διέξοδο μέσω:
- του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου
- της χρόνιας κόπωσης
- σπασμών στο λαιμό ή στην κοιλιά
- ανεξήγητων αντιδράσεων
Όπως αναφέρει μια γνωστή φιλοσοφική θέση του Gilles Deleuze:
«Ο πόνος είναι η κραυγή όσων δεν ειπώθηκαν.»
Παράδειγμα από τη δική μου θεραπευτική πρακτική:
Μια γυναίκα 34 ετών είχε χρόνια σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Όλες οι εξετάσεις ήταν φυσιολογικές, αλλά ο πόνος παρέμενε. Στα έξι της χρόνια, ο πατέρας της έφυγε και η μητέρα της απαγόρευε να κλαίει. Στη δεύτερη συνεδρία έκλαψε πρώτη φορά μετά από 20 χρόνια και ο πόνος εξαφανίστηκε τρεις εβδομάδες μετά.
Τεχνική: «Η Σκάλα από την Επιβίωση στη Ζωή»
Προτείνω να δοκιμάσετε αυτήν την τεχνική ως πρώτο βήμα:
«Η Σκάλα από την Επιβίωση στη Ζωή»
1. Φαντάσου μέσα σου μια σκάλα με 7 σκαλοπάτια.
2. Στο κάτω σκαλοπάτι βρίσκεσαι εσύ, φοβισμένος/η, κρυμμένος/η.
3. Στο πάνω σκαλοπάτι βρίσκεσαι εσύ, ζωντανός/ή, με πλήρες δικαίωμα να αισθάνεσαι.
4. Επέτρεψε στον εαυτό σου να ανέβει νοερά στο πρώτο σκαλοπάτι.
5. Τι αισθάνεσαι;
6. Κάνε μια βαθιά ανάσα και ανέβα σιγά-σιγά στο επόμενο σκαλοπάτι.
7. Βίωσε λίγο-λίγο το κάθε βήμα.
Μην βιάζεσαι. Είναι σημαντικό να μην παραλείπεις σκαλοπάτια.
8. Σε κάθε σκαλοπάτι παίρνεις πίσω κάτι χαμένο.
Μην το αναζητάς, απλώς παρατήρησε: o Στο δεύτερο μπορεί να νιώσεις θυμό. o Στο τρίτο—δάκρυα. o Στο τέταρτο—ελαφρύ φόβο να πεις «όχι». Αυτό δεν είναι λάθος. Είναι η επιστροφή σου στη ζωή.
9. Σταμάτα στο σκαλοπάτι όπου τα γόνατά σου τρέμουν. Μην προχωρήσεις πιο πάνω μέχρι το σώμα σου να είναι έτοιμο. Δεν είναι αγώνας δρόμου, είναι επιστροφή.
10. Αν θες να κατέβεις, κατέβα.
Το πρώτο σκαλοπάτι δεν σημαίνει ότι χάνεις. Σημαίνει ότι ξέρεις πού βρίσκεσαι. Και αυτό είναι ήδη μια σταθερή βάση.
11. Όταν νιώσεις έτοιμος/η, συνέχισε να ανεβαίνεις.
Στο πέμπτο μπορεί να ξαναβρείς τη φωνή σου.
Στο έκτο μπορεί να εμφανιστεί η επιθυμία να πλησιάσεις κάποιον άλλο.
Στο έβδομο μπορεί για πρώτη φορά να νιώσεις: «Υπάρχω!».
12. Κοίταξε προς τα κάτω. Εκεί βρίσκονται όσοι πριν από σένα επιβίωσαν. Αυτή είναι η γενιά σου. Δεν ανεβαίνεις ενάντια σε αυτήν, ανεβαίνεις μαζί της.
13. Τελική ενίσχυση:
Βάλε το χέρι σου στο στήθος σου και πες στον εαυτό σου: «Ανεβαίνω όχι για να παλέψω, αλλά για να ζήσω.»
14. Μετά την πρακτική:
Φτιάξε ένα τσάι. Γράψε έστω ένα συναίσθημα που τώρα σου είναι πιο οικείο. Αυτό θα είναι το επόμενο βήμα σου αύριο.
Συμπέρασμα / Το άγχος ως σύμμαχος
Αυτή η τεχνική δεν «αφαιρεί το άγχος», αλλά σε επιστρέφει στο σημείο όπου έχασες τον εαυτό σου. Με βάση τη φιλοσοφία της σουφικής παράδοσης Hikmet:
«Ό,τι απωθείς μέσα σου, επιστρέφει μέσω του σώματος».
Γι’ αυτό η δουλειά που χρειάζεται να γίνει δεν αφορά το σύμπτωμα, αλλά εκείνο το κομμάτι του εαυτού σου που κάποτε έμαθε ότι «το να νιώθεις είναι επικίνδυνο».
Αν διαβάζοντας αυτά τα λόγια νιώθεις κάποια αντίδραση στο σώμα σου, σαν κάτι μέσα σου να αναγνωρίζει ότι μιλάμε για σένα, τότε αυτό δεν είναι πια απλά άγχος. Είναι το πρώτο βήμα της επιστροφής στον εαυτό σου.
Αν χρειάζεσαι υποστήριξη και συνοδεία σε αυτή τη διαδικασία, είμαι εδώ για να σε βοηθήσω να την πραγματοποιήσεις με ασφάλεια και σεβασμό.
